Sâm ngọc linh được xem là một trong những đóng góp quan trọng nhất của Việt Nam đối với nền y học. Được phát hiện vào năm 1973, trên đỉnh núi Ngọc Linh (tỉnh Kon Tum), cho đến nay những công dụng của sâm ngọc linh đã được khoa học nghiên cứu và chứng thực. So với một số loại sâm khác, thì loài sâm này đặc biệt hơn hẳn, minh chứng cho danh hiệu: loại sâm tốt nhất thế giới. Cây sâm ngọc linh là một loại cây thân thảo sống lâu năm, cao 40 cm-100 cm, thoạt nhìn rất giống với nhân sâm triều tiên, nhưng khi nhìn kỹ sẽ thấy thân rễ có sẹo và các đốt giống như đốt trúc.
Là loài cây thảo dược ưa bóng râm và ẩm ướt. Môi trường để loại cây này sinh trưởng và phát triển là ở những nơi đất xốp, có nhiều mùn và chỉ mọc ở dưới tán lá cây lớn. Sâm mọc ở nơi có nhiệt độ thích hợp là từ 20 – 24 độ C vào ban ngày, và 15 – 18 độ C vào ban đêm. Cây sâm ngọc linh có đặc điểm tăng trưởng chậm, sống lâu, có khi lên đến hàng trăm năm. Loài sâm này thường có chiều dài từ 40 – 100 cm. Các bộ phận giá trị nhất được sử dụng làm thuốc đó là củ, thân rễ.
Cây sâm ngọc linh sinh trưởng, phát triển mạnh vào mùa xuân và mùa hè. Ra hoa và quả tương đối đều hàng năm, quả chín rụng xuống đất sẽ tồn tại qua mùa đông và nảy mầm vào đầu mùa xuân năm sau.
Đối với loài cây sâm ngọc linh tự nhiên chỉ sinh trưởng và phát triển duy nhất ở một nơi đó là trên núi Ngọc Linh nơi giáp ranh giữa tỉnh Quảng Nam và Kon Tum. Hiện nay, có nhiều nơi đã trồng được loại sâm này, tuy nhiên đó là có sự tác động của con người nên cây mới sinh sống và phát triển.
Khi đánh giá sâm ngọc linh về giá trị và chất lượng của sâm người ta thường dựa vào hàm lượng và sự đa dạng của chất Saponin có trong sâm, nghĩa là giá trị của sâm sẽ tỷ lệ thuận với hàm lượng saponin có trong nó. Đối với loài củ sâm ngọc linh thì hàm lượng saponin được coi là cao nhất, cao hơn cả nhân sâm hàn quốc, sâm triều tiên, cả về hàm lượng và thành phần. Trong sâm có tới 26 chất Saponin đã biết và 24 chất Saponin có cấu trúc mới chưa từng thấy.
Là loại sâm quý hiếm, có hàm lượng saponin cao nhất trong các loại sâm
Tại Việt Nam chỉ có 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam là có sâm ngọc linh, chính vì vậy đây là một loại thảo mộc rất khó trồng và quý hiếm. Đỉnh Ngọc Linh cao 2.598m, có rừng nguyên sinh cùng với sự phong phú của hệ động, thực vật với các điều kiện tự nhiên đặc biệt, phù hợp với sự sinh trưởng.
Theo một kết quả nghiên cứu của bộ y tế vào năm 1978 thì loài sâm này có số lượng saponin cao hơn rất nhiều so với những loại sâm khác trên thế giới như sâm triều tiên, sâm mỹ….Những kết quả nghiên cứu về thân, rễ, củ đã xác định được có 52 loại saponin trong sâm ngọc linh. Ngoài ra các bộ phận trên mặt đất như lá, thân(cọng) đã phân lập được 19 saponin Dammaran, trong đó có 8 saponin có cấu trúc mới. Để đánh giá giá trị của một loại nhân sâm người ta thường dựa vào chất saponin có trong loại sâm đó. Nhờ có chất saponin dồi dào nhất, nên sâm ngọc linh được khẳng định là loại sâm quý hiếm và tốt nhất trên thế giới. Chính vì vậy, giá sâm ngọc linh rất đắt được nhiều người nước ngoài vẫn đến tìm sâm để về chữa bệnh.
Công dụng cây sâm ngọc linh đối với sức khỏe
Ngoài hàm lượng saponin dồi dào, trong thành phần dược tính của sâm còn có 17 acid amin, 20 khoáng chất vi lượng và 0,1% là tinh dầu. Chính vì vậy, sâm này có nhiều công dụng khác nhau đối với sức khỏe của người sử dụng.
Dựa trên nghiên cứu dược lí thực nghiệm sâm này được chứng minh có tác dụng phòng chống các loại stress vật lí và stress tâm lí, kích thích khả năng miễn dịch của cơ thể, phòng chống các loại bệnh tật, làm chậm quá trình lão hóa và giúp ăn ngon, ngủ sâu giấc hơn. Qua nghiên cứu dược lí lâm sàng, sử dụng sâm cho hiệu quả tốt trong việc hỗ trợ cải thiện thị lực và trí lực, giúp tăng cân, hỗ trợ các trường hợp suy nhược cơ thể và suy nhược sinh dục, làm ổn định huyết áp của người bệnh.
Phân biệt sâm ngọc linh
Phân biệt sâm ngọc linh với tam thất hoang. Tam thất tươi nhìn cũng rất giống sâm ngọc linh . Chúng ta bắt đầu tìm hiểu về loại cây quý này
Sâm ngọc linh là một loại thảo dược quý hiếm, được chứng minh là loại sâm có hàm lượng saponin cao hơn hẳn so với sâm triều tiên, sâm mỹ, sâm nhật bản. Đây là hợp chất được ứng dụng nhiều trong việc cải thiện sức khỏe, sắc đẹp của con người. Chính vì vậy, có nhiều người nước ngoài vẫn đến Việt Nam để tìm sâm ngọc linh về chữa bệnh.
Nhưng hiện nay, vì lợi nhuận nhiều cơ sở đã làm sâm giả để bán cho khách hàng. Trong đó, sâm thường bị làm giả nhiều nhất bằng củ tam thất. Vì, 2 loại này có hình dáng bên ngoài khá là giống nhau. Nếu không có kinh nghiệm và không tìm hiểu kĩ thì sẽ rất dễ bị nhầm lẫn. Giá sâm ngọc linh thường sẽ rất cao giá hơn giá sâm tam thất, nên mọi người cần phải chú ý khi mua sâm ngọc linh.
Trong bài viết này sẽ hướng dẫn các bạn cách phân biệt sâm ngọc linh với củ tam thất hoang, để người tiêu dùng có thể lựa chọn được sản phẩm đúng chất lượng.
Tam thất hoang có hình dạng loằng ngoằng, nhiều mắc, thường không có củ gốc hoặc có nhưng rất nhỏ, và rất ít rễ xung quanh. Tam thất hoang được chia làm 5 loại khác nhau, và để phân biệt người ta sẽ dựa vào màu sắc của lõi tam thất. Trong đó, những củ có màu trắng – đỏ, tía – xanh khi dùng trực tiếp sẽ gây ngứa cổ, phồng rộp miệng hoặc có thể gây chết người. Chính vì vậy, khi được làm giả, nếu người dùng ăn phải sẽ rất nguy hiểm.
Sâm thật củ sâm sẽ có củ gốc to – rõ – nhiều rễ, mỗi năm chỉ mọc 1 thân và rụng tạo thành 1 mắc sâm. Lõi sâm thường có màu vàng hoặc màu tím nhạt. Sâm có cành rất nhỏ, vươn cao, cứng, cành bẻ dai khó đứt. Còn củ tam thất có cành to, nhưng mềm, khi bẻ rất dễ gãy.
Ngoài ra, vỏ thường rất mỏng và nhẵn, nếu rửa sạch thì sẽ thấy có màu nâu vàng hoặc xanh xám. Nếu sử dụng sâm ngọc linh làm bằng tam thất này sẽ mang đến công dụng không như mong muốn.
Mùi vị sâm ngọc linh và tam thất
Tam thất hoang có vị đắng gắt khó chịu, khi nếm sâm làm giả bằng tam thất nguời dùng sẽ thấy cứng, xơ, khó nuốt.
Với sâm ngọc linh thật, khi nếm bạn sẽ cảm nhận được mùi vị đặc trưng của sâm, vị đắng thanh, bỏ vào miệng ngậm sẽ nhanh mềm và dễ nuốt.
Thành phần sâm ngọc linh
Tác dụng sâm ngọc linh
Qua nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh được những công dụng nhân sâm như giải tỏa căng thẳng, xả stress, chống trầm cảm. Sâm còn giúp bồi bổ sức khỏe, tăng cường miễn dịch, tăng cường sức khỏe toàn diện, chống lão hóa, bảo vệ gan, hệ thống tim mạch, phục hồi và tái tạo tế bào tăng cường hoạt động chức năng của các cơ quan trong cơ thể, chống lại các tác nhân gây hại tế bào và nhất là khả năng phòng chống ung thư.
Củ sâm ngọc linh còn làm tăng sự ngon miệng trong bữa ăn, cải thiện giấc ngủ, tăng cường thị lực, trí não minh mẫn. Giúp chống lại mệt mỏi, chống nhược sức do lao động liên tục kéo dài, giảm cholesterol, điều hòa huyết áp, tăng khả năng sinh sản hồng cầu, rất tốt cho người suy nhược, người bị yếu sinh lý, hỗ trợ phục hồi nhanh sau phẫu thuật, hỗ trợ điều trị tiểu đường…và rất nhiều công dụng nữa.
Công dụng sâm ngọc linh
Công dụng sâm ngọc linh giúp bồi bổ cơ thể giúp kích thích hoạt động của não bộ, suy nhược tinh thần.
Điều tiết nội tiết tố tình dục.
Tăng tạo hồng cầu, tiểu cầu chữa thiếu máu, suy tiểu cầu.
Đặc hiệu với vi khuẩn Streptococi chữa viêm họng hạt.
Giải lo âu, mất ngủ và chống trầm cảm, các bệnh lý gây ra bởi strees.
Tăng cường chức năng gan và bảo vệ tế bào gan chống xơ gan và giải độc gan, giảm mỡ máu, tăng lượng HDL xơ vữa động mạch.
Giảm đường huyết hiệp lực với thuốc hạ đường huyết, bệnh tiểu đường.
Điều hòa hoạt động tim mạch, loạn nhịp tim, chống ooxxy hóa ( Antioxidant), chống lão hóa.
Phòng chống các loại ung thư, hỗ trợ thuốc chữa ung thư.
Giúp tăng cường sức đề kháng không đặc hiệu suy giảm miễn dịch và nhiều tác dụng khác, lá rất dễ uống, thơm ngon.
Đối tượng sử dụng sâm ngọc linh
Phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không được sử dụng sâm ngọc linh vì sâm có tác dụng tăng cường nội tiết tố sinh dục và co bóp thành tử cung, sẽ gây ảnh hưởng đến thai nhi.
Cũng như các loại sâm khác, loại sâm này cũng không được dùng trong các trường hợp: đau bụng thể hàn, tiết tả, đầy bụng, chướng bụng, sẽ nguy hiểm đến tính mạng.
Ngoài ra, những người cao huyết áp cũng không nên sử dụng . Lưu ý tránh sử dụng sâm vào buổi chiều hoặc tối đối với người mất ngủ.
Với trẻ em, sâm chỉ được dùng khi trẻ bị suy dinh dưỡng, còi xương, thiếu máu, suy nhược cơ thể,… Còn với các trẻ có thể chất khỏe mạnh, phát triển bình thường, không mắc các bệnh lý thuộc hội chứng thì không nên dùng sâm.
Bảo quản sâm ngọc linh
Bảo quản củ sâm ngọc linh rất đơn giản vì sâm ngọc linh tươi không thể giữ được lâu trong môi trường tự nhiên, nên cách tốt nhất chính là ngâm. Có 2 cách ngâm thông dụng và dễ làm, là ngâm sâm ngọc linh với mật ong nguyên chất hoặc rượu.
Bảo quản sâm ngọc linh tươi
1. Ngâm sâm ngọc linh tươi với mật ong
Sau khi mua về, bạn lấy khăn mềm lau sạch sâm. Chú ý, ngâm nhẹ nhàng, không làm trầy xước củ sâm. Không nên nhúng củ sâm vào nước để rửa, mà chỉ nên lau nhẹ nhàng thì củ sâm sẽ bảo quản được tốt hơn. Sau đó cắt sâm thành các lát mỏng, xếp vào lọ thủy tinh sạch, khô ráo và đổ mật ong nguyên chất sao cho ngập sâm , rồi đậy kín nắp. Sâm ngâm mật ong khoảng 1 tháng là có thể sử dụng. Bạn chỉ cần gắp từng miếng, và sử dụng bình thường.
2. Ngâm sâm ngọc linh tươi với rượu:
Sâm cũng được làm sạch như trên, nhưng không cần cắt nhỏ mà nên để cả củ. Sau đó, xếp sâm vào lọ thủy tinh khô ráo, đổ đầy rượu ngon rồi đậy kín nắp trong vòng khoảng một tháng. Sâm ngọc linh ngâm rượu càng lâu, thì các tinh chất sẽ ra càng nhiều, hàm lượng dinh dưỡng sẽ càng càng cao hơn.
Chỉ cần sử dụng sâm ngọc linh đều đặn với hàm lượng thích hợp, thì trong thời gian ngắn, bạn sẽ thấy sức khỏe của mình được cải thiện rất nhiều, da dẻ hồng hào, ăn ngon miệng và ngủ sâu giấc hơn.
Bảo quản sâm ngọc linh khô sẽ đơn giản và dễ dàng hơn. Sâm sau khi được làm sạch, bạn chỉ cần mang đi làm khô bằng cách sấy hoặc rang, sau đó có thể bảo quản trong ngăn mát của tủ lạnh hoặc nơi khô ráo.
Vì sâm đã được làm khô, nên cách này sẽ giúp sâm được bảo quản lâu hơn nhưng vẫn giữ được hàm lượng dinh dưỡng của mình. Khi muốn dùng, bạn chỉ cần cắt từng lát mỏng vừa ăn, và dùng bình thường.
Cây sâm ngọc linh là một loại sâm quý, nên hiện nay có rất nhiều cơ sở vì lợi nhuận mà làm giả. Chính vì vậy, mỗi người tiêu dùng cần cân nhắc, tìm cơ sở cung cấp sản phẩm uy tín, chất lượng để tránh tình trạng tiền mất tật mang.
Chế biến sâm ngọc linh
Chế biến sâm ngọc linh rất đơn giản, bạn có thể dùng trực tiếpcủ sâm ngọc linh tươi vào các bữa ăn gia đình, hoặc ép lấy nước để uống.
Khi sử dụng sâm ngọc linh, người dùng sẽ yên tâm vì sâm không có độc tính khi sử dụng liên tục dài ngày vì vậy nó không gây hại tới cơ thể. Có thể sử dụng cho mọi lứa tuổi với liều dùng từ 50mg tới 200mg cho 1kg thể trọng.
Chế biến sâm ngọc linh ngâm rượu
B1: Rửa củ sâm
Khi rửa nên dùng khăn mềm vớt nước lên để làm sạch đất bám trên củ sâm hoặc dùng bàn chải chải củ sâm từ đầu củ đến cuối với nước cho đến khi sạch đất, chứ không nên nhúng cả củ sâm ngọc linh tươi vào hẳn trong chậu nước. Sau khi rửa sạch thì để ráo nước khoảng 30 phút, sau đó cho củ sâm vào bình thủy tinh theo chiều thẳng đứng, theo chiều đầu-rễ-củ sâm cho xuống dưới, thân củ sâm cho lên trên.
B2: Chọn rượu để ngâm
Nên chọn rượu trắng được nấu ra từ gạo, hoặc các loại rượu của những công ty có thương hiệu uy tín đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Lưu ý không dùng các loại rượu không rõ nguồn gốc không đảm bảo để tránh gây ngộ độc.
B3: Tiến hành ngâm sâm với rượu
Sau khi đã chọn được bình, cho sâm vào bình, sau đó đổ rượu cho đến lúc ngập củ sâm, đậy kín nắp bình. Sau thời gian từ 3 tháng trở lên là dùng được.
Chú ý: đối với những người có các triệu chứng như đau bụng ở thể hàn như ỉa chảy, đầy bụng, trướng bụng, ăn không tiêu…, người cao huyết áp và hay mất ngủ thì không nên dùng rượu sâm. Nếu đang trong quá trình dùng thuốc tây y cũng không nên dùng rượu sâm.
Củ sâm ngọc linh để ngâm rượu càng tươi thì càng tốt, khi ngâm cần chú ý kiểm tra thường kỳ 15 hay 20 ngày, kiểm tra nếu thấy ẩm (lắc kêu không giòn) thì phải thay chất hút ẩm mới hoặc làm khô trở lại chất hút ẩm (có thể rang gạo đến vàng làm chất hút ẩm).
Mỗi ngày chỉ cần uống một ly nhỏ rượu sâm ngọc linh rất tốt cho sức khỏe, da dẻ hồng hào, ăn ngon, ngủ yên. Rượu sâm ngọc linh rất tốt nhưng không nên uống quá nhiều tối đa một ngày chỉ dùng 100ml, dùng vào mỗi bữa ăn và nên dùng vào buổi tối sẽ tăng sự phấn kích trong quan hệ vợ chồng.
Cách chế biến sâm ngọc linh với mật ong
Nên dùng củ sâm ngọc linh tươi ngâm với mật ong theo cách sau:
Rửa sạch củ sâm, lưu ý không nên nhúng cả củ sâm vào hẳn trong chậu nước, mà dùng khăn mềm vớt nước lên để rửa sạch đất bám trên củ sâm.
Để củ sâm ráo nước, sau đó thái từng lát mỏng vừa ăn, khoảng 1 đến 1,5mm, rồi xếp lên mâm sạch để dưới quạt trong nhà khoảng 30 phút cho bay bớt hơi nước.
Cho sâm đã thái lát vào bình thủy tinh và đổ mật ong rừng nguyên chất vào ngâm, và đậy kín nắp bình. Sau khoảng một tháng trở lên là có thể sử dụng được.
Ngâm củ sâm ngọc linh với mật ong nên chú ý là thường hay nổi bọt, nên nhớ hớt bọt khi cần, giúp sâm tránh bị chua. Mật ong vừa là chất bảo quản chống mốc, mọt, giữ cho sâm không bị biến chất do độ ẩm của không khí, lại vừa rất bổ, sẽ giúp tăng cường tác dụng của sâm ngọc linh.
Bài viết liên quan sâm ngọc linh : Cây sâm ngọc linh
CHẾ BIẾN SÂM NGỌC LINH
TÁC DỤNG CỦA SÂM NGỌC LINH
Sử dụng sâm ngọc linh
Công dụng sâm ngọc linh
Chế biến sâm ngọc linh
Âm thực sâm ngọc linh
